امامت حضرت ابراهیم

 (وَ اِذِابـْتـَلى اِبـْراهـیـمَ رَبُّهُ بِکَلِماتٍ فَاَتَمَّهُنَّ قالَ اِنّى جاعِلُکَ لِلنّاسِ اِماماً قالَ وَ مِنْ ذُرِّیَّتى قالَ لایَنالُ عَهْدِى الظّالِمینَ)

۱ ـ بـر اسـاس  آیه  ابتلاء امامت آخرین مرحله سیر تکاملى ابراهیم بوده است ؛ زیرا او پس از نبوت به امامت رسیده است . مقام مزبور که بعداز طىّ مراحل سخت و آزمایشهاى گوناگون دوران نبوت بـه ابـراهـیـم اعطا گردید، بالاتر از مقام نبوت است . این مقام ، امامت و رهبرى همه جانبه مادى ، معنوى ، ظاهرى و باطنى است .

امـام بـا نـیـروى مـعـنـوى خـود افـراد شـایـسـتـه را در مـسـیـر تـکـامـل باطنى رهبرى مى کند و با قدرت علمى خویش افراد نادان را تعلیم مى دهد و با نیروى حـکـومـتـش اصـول عـدالت را بـا ایـن بـیـان ، امـام داراى کـمـال روحـى و تـعـالى اخـلاقـى فـزایـنـده اسـت کـه بـه عـنـوان یـک (انـسـان کامل ) مطرح است ، و مى تواند پیشواى دیگران باشد

1 ـ بـر اسـاس  آیات قرآنی امامت آخرین مرحله سیر تکاملى ابراهیم بوده است ؛ زیرا او پس از نبوت به امامت رسیده است . مقام مزبور که بعداز طىّ مراحل سخت و آزمایشهاى گوناگون دوران نبوت بـه ابـراهـیـم اعطا گردید، بالاتر از مقام نبوت است . این مقام ، امامت و رهبرى همه جانبه مادى ، معنوى ، ظاهرى و باطنى است .

امـام بـا نـیـروى مـعـنـوى خـود افـراد شـایـسـتـه را در مـسـیـر تـکـامـل باطنى رهبرى مى کند و با قدرت علمى خویش افراد نادان را تعلیم مى دهد و با نیروى حـکـومـتـش اصـول عـدالت را بـا ایـن بـیـان ، امـام داراى کـمـال روحـى و تـعـالى اخـلاقـى فـزایـنـده اسـت کـه بـه عـنـوان یـک (انـسـان کامل ) مطرح است ، و مى تواند پیشواى دیگران باشد.

2 ـ درخـواسـت حـضـرت ابراهیم (ع ) از خداوند مبنى بر استمرار امامت در فرزندانش به صورت کـلى پـذیـرفـتـه نـشـد؛ زیـرا خـداونـد در پـاسـخ او با این جمله که عهد و پیمان من (امامت ) به سـتـمـکـاران نمى رسد، فهماند که این مقام زیبنده هر کس نیست ، بلکه آمادگى قبلى و توانایى فـوق العـاده اى را مـى طـلبـد، و گـذر از گردنه هاى سخت را اقتضا مى کند تا شایستگى امامت بروز کند.

3 ـ ستمکار هرگز به امامت نمى رسد، زیرا مراد از ستمکار در آیه ، مطلق کسانى مى باشند که از آنـهـا هـر نـوع ظـلمـى (اعـم از ظـلم به خویشتن یا به دیگران ) در بُرهه اى از زمان حیاتشان سرزده باشد.(16)

اگـر کـسـى بـگـویـد کـه از ایـن آیـه هـمـیـن مـقـدار اسـتـفـاده مـى شـود کـه ظـالم در حـال ظـالم بـودنش به امامت نمى رسد، ولى دلالت ندارد که اگر توبه کرد بعد از توبه هم نتواند به امامت برسد، در پاسخ مى گوییم : مردم بر حسب تقسیم عقلى منحصر به چهار دسته انـد: یک دسته کسانى هستند که در تمام عمرشان ظالم و گنهکارند. دسته دوم کسانى اند که در تـمـام عـمـرشـان ظـلم (و گـناه ) مرتکب نمى شوند. دسته سوم آنهایى هستند که فقط در ابتداى عمرشان ظالمند. چهارم عکس دسته سوم ، یعنى کسانى مى باشند که فقط در آخر عمر به ظلم و ستم آلوده مى گردند.

شـاءن حـضـرت ابـراهـیـم (ع ) بـالاتـر از ایـن اسـت کـه بـراى گـروه اول و چـهـارم از فرزندان و ذریاتش ، از خداوند امامت را بخواهد. پس دسته دوم و سوم باقى مى مـانـنـد، کـه بـراى ایـن دو گـروه امامت را از خدا مى خواهد، و خدا هم امامت را از گروه سوم ، یعنى کـسـانـى کـه در آغـاز زندگى ظالم بوده و بعداز ظلم و گناه دست کشیده اند، نفى مى کند؛ و در نـتـیجه شایستگى امامت فقط براى دسته دوم که در تمام عمر از ظلم و گناه مصون باشند ثابت مى شود.(17)

ستم پاک و منزه بوده ، و از جمیع جهات معصوم باشد.

4 ـ امامت همانند نبوت یک عهد و مقام الهى است ، و امام فقط توسط خداوند تعیین و نصب مى گردد، چون فرمود: (اِنّى جاعِلُکَ لِلنّاسِ اِماماً) من تو را براى مردم امام قرار دادم .

آیه اولى الامر (یا اَیُّهَا الَّذینَ امَنُوا اَطیعُواللّهَ وَ اَطیعُوا الرَّسُولَ وَ اُولِى الاَْمْرِ مِنْکُمْ ... )(18)

اى کسانى که ایمان آورده اید، اطاعت کنید خدا را و اطاعت کنید پیامبر خدا و صاحبان امر را!

این آیه نیز در پى اثبات مقام ولایت امر (و امامت ) بعد از پیامبر، و ضرورت پیروى بى چون و چـرا از او مى باشد. واژه (امر) دو معنا دارد: دستور و فرمان ، کار و چیز، و در اینجا اولى الامر یعنى صاحبان دستور و فرمان ، که معناى ساده ترآن (صاحبان اختیار) است .(19)

پـیـرامـون اولى الامـر از دو نـظـر مـى تـوان بـحـث کـرد، یـکـى اثـبـات اصل ولایت و امامت بعد از پیامبر(ص ) و ویژگیهاى آن ؛ دیگر مصادیق اولى الامر.

آنـچه اکنون محل بحث قرار مى گیرد، نکته اوّل است ، که همه مسلمانان بر آن اتفاق دارند؛ زیرا هـمـگـى وجود امام و رهبر را طبق صریح آیه ضرورى مى دانند، هر چند در مصادیق آن اختلاف نظر داشته و هر یک دیدگاه خاص خودش را دارد.

بـررسـى نـظرات مفسران بزرگ اسلامى نشان مى دهد که امر به اطاعت از اولى الامر همانند امر به اطاعت