قرآن مبین

آیه‌ زینت‌بخش عدالت بر سر در دانشکده حقوق دانشگاه هاروارد

دانشگاه هاروارد آمریکا ترجمه انگلیسی آیه‌ 135 سوره مبارکه «نساء» را بر بالای درب ورودی دانشکده حقوق خود نصب کرده است.

ترجمه آیه 135 سوره نساء به زبان انگلیسی، روی دیوار ورودی اصلی دانشکده حقوق هاروارد نصب شده است.این خبر از سوی یک دانشجوی عربستانی که در هاروارد مشغول به تحصیل است، منتشر شد.

«عبدالله جمعه»، دانشجوی عربستانی دانشگاه هاروارد اعلام کرد: متوجه شدم که این آیه قرآن بر سردر دانشکده حقوق قرار داده شده و به عنوان یکی از بهترین توصیفات در مورد عدالت عنوان می‌شود.

آیه‌ای زینت‌بخش سر در دانشکده حقوق دانشگاه هاروارد

مسئولان این دانشگاه در توضیح این اقدام، اعلام کرده‌اند که مضمون این آیه یکی از بهترین توصیف‌های بیان شده در مورد «عدالت» در طول تاریخ است.

این آیه شریفه می‌فرماید:

«یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُواْ کُونُواْ قَوَّامِینَ بِالْقِسْطِ شُهَدَاء لِلّهِ وَلَوْ عَلَى أَنفُسِکُمْ أَوِ الْوَالِدَیْنِ وَالأَقْرَبِینَ إِن یَکُنْ غَنِیًّا أَوْ فَقَیرًا فَاللّهُ أَوْلَى بِهِمَا فَلاَ تَتَّبِعُواْ الْهَوَى أَن تَعْدِلُواْ وَإِن تَلْوُواْ أَوْ تُعْرِضُواْ فَإِنَّ اللّهَ کَانَ بِمَا تَعْمَلُونَ خَبِیرًا: اى کسانى که ایمان آورده‏‌اید پیوسته به عدالت قیام کنید و براى خدا گواهى دهید هر چند به زیان خودتان یا پدر و مادر و خویشاوندان [شما] باشد اگر [یکى از دو طرف دعوا] توانگر یا نیازمند باشد باز خدا به آن دو [از شما] سزاوارتر است، پس از پى هوس نروید که [در نتیجه از حق] عدول کنید و اگر به انحراف گرایید یا اعراض نمایید، قطعاً خدا به آنچه انجام می‌دهید، آگاه است.» (آیه 135 سوره نساء)

دانشگاه هاروارد در سال 1636 در «ماساچوست» آمریکا تأسیس شد و قدیمی‌ترین مۆسسه آموزش عالی در آمریکا است.(خبرآنلاین)

بعد از خواندن این مطلب به خودم یک نهیبی زدم که ما مسلمانان در طول زندگی خود چگونه با آیات قرآن برخورد کرده ایم؟

آیا تا به حال شده یکی از این آیات زندگی ساز را بر سر زندگی خود نصب کنیم و با توجه کامل به آن پایه های زندگی خود را استوارتر سازیم.

در این مقاله بر آنیم که پیرامون معنای عدالت و بحث عدالت از لسان دین و قرآنی نکاتی را فراگیریم.

امام صادق (علیه السلام) از عدالت به عنوان یکی از مواردی که مردم واقعاً به آن محتاج هستند یاد می‌کند: ثلاثه اشیاء یحتاج الناس طراً الیها: الأ من و العدل و الخصب: یعنی سه چیز است که مردم واقعاً به آن نیاز دارند و برای آنها ضروری است: 1- امنیت 2- عدالت 3- وسعت و فراوانی

آفرینش‌ جهان هستی بر اساس عدالت

و خلق الله السموات و الارض بالحق: و خداوند آسمان‌ها و زمین را بازیچه خلق نکرده بلکه به حق آفریده است.[سوره جاثیه- آیه 22]

عدل الهی چون صفت حق تعالی است در عین واقعی بودن و کامل بودن، یکی از اصول آفرینش نیز می‌باشد.

باید دانست که علاوه بر اینکه خلقت جهان هستی بر اساس عدل است ایجاد قوانین و سنن و کلمات جهان هستی نیز بر پایة عدل و داد تحقق یافته است چنانچه در آیه 115 سوره انعام می‌خوانیم که:

و تمت کلمت ربک صدقاً و عدلاً لامبدل لکلماته و هو السمیع العلیم: عدالت به حد کمال رسید و هیچ کس تبدیل و تغییر آن کلمات نتواند کرد و او خدای شنوا و دانا ( به گفتار و کردار خلق) است.

در این آیه سخن از اتمام کلمة حق براساس صدق (راستی) و عدل ( اعتدال و برابری) است و در آن تردیدی و تبدیلی نیست.

عدالت ریشه در فطرت انسان دارد

از منظر قرآن، عدل به مثابه صفت و ملکه انسانی و اجتماعی ریشه در فطرت انسانها دارد. بدین معنا که در نهاد آدمی و در اساس خلقت او گرایش به عدالت و عدالت خواهی، تنفر از ظلم و ستم، بی‌عدالتی و تبعیض وجود دارد.

و این حقیقتی است که انسان آن را در ذات خود یافته و فطرتش را بدان حکم می‌کند. هر چند که سرگرم شدن به اسباب ظاهری و امور دنیوی او را غافل ساخته باشد. لذا قرآن انسان را به چیزی بیرون از وجود انسانی خود و عقل و فطرت او فرا نمی‌خواند و اگر به عدل فرا می‌خواند، عدلی است که ریشه در وجوداو دارد. چنانچه در آیه 90 از سوره مبارکه نحل می‌خوانیم:

إِنَّ اللّهَ یَأْمُرُ بِالْعَدْلِ وَالإِحْسَانِ : همانا خداوند فرمان به عدل و احسان می‌دهد.

و نیز در ادامه مطلب در جایی دیگر آمده است. فالهمها فجورها و تقویها: [آیه 8 سوره مبارکه شمس]که ما آشنایی با خوبی‌ها و بدی‌ها را به طور فطری در انسان قرار دادیم.

استقرار عدالت یکی از مهمترین اهداف انبیاء الهی

لَقَدْ أَرْسَلْنَا رُسُلَنَا بِالْبَیِّنَاتِ وَأَنزَلْنَا مَعَهُمُ الْکِتَابَ وَالْمِیزَانَ لِیَقُومَ النَّاسُ بِالْقِسْطِ و...[ آیه 25 سوره حدید]

همانا ما پیغمبران خود را با ادله و معجزات ( به حق) فرستادیم و برایشان کتاب و میزان (عدل) نازل کردیم تا مردم به عدالت قیام کنند.

و چون وجود جامعه‌ای عادل هم نیاز به قدرت معنوی دارد و هم قدرت مادی، در آیه فوق به هر دو قدرت اشاره شده « بینات و کتاب و میزان» هر یک قدرت و پشتوانة معنویی است برای استقرار عدل. و جمله « و انزلنا الحدید» که در دنباله آیه است اشاره به قدرت مادی می‌کند که متخلفان بدانند که هرگاه لجاجت و کارشکنی کنند با قدرت سرکوب می‌شوند.

بنابراین هدف انبیاء آن است که چنان ایمان به خدا و معاد را در مردم زنده کنند و چنانچه اخلاق و طرز تفکر الهی را در تاروپود فرد و جامعه بوجود آورند که، خود مردم، به عدالت بر خیزند و جامعة عدلی تشکیل دهند.

بنابراین استقرار عدالت اجتماعی یکی از مهمترین اهداف انبیاء است.

از دید پیشوایان معصوم ما نیز عدالت ضرورتی است که بقای جامعه منوط به آن است و بدون تحقق آن جامعه باقی نخواهد ماند.

امام صادق (علیه السلام) از عدالت به عنوان یکی از مواردی که مردم واقعاً به آن محتاج هستند یاد می‌کند:

ثلاثه اشیاء یحتاج الناس طراً الیها: الأ من و العدل و الخصب[تحف العقول. ص 334]: یعنی سه چیز است که مردم واقعاً به آن نیاز دارند و برای آنها ضروری است: 1- امنیت 2- عدالت 3- وسعت و فراوانی

و نیز جرج جردقان علت اصلی پذیرش خلافت از سوی حضرت علی(علیه السلام) را در خطر بودن عدالت اجتماعی می‌نویسد[جرج جرداق، الامام علی (علیه السلام). صوت العداله الانسانیه. ج 1- ص 155]

و پیامبر عظیم الشان اسلام نیز در خصوص اهمیت عدالت می‌فرمایند :[جامع السعادت – جلد 2- ص 223]

عدل لساعه خیر من عباده سبعین سنه قیام لیلها و صیام نهارها:

یک ساعت عدالت از هفتاد سال عبادتی که روزهای آن روزه و شب های آن احیا داشته باشید بهتر است.

اینکه با درک اهمیت عدالت در اسلام، به طور مختصر بررسی خواهیم کرد، اهمیت و ضرورت عدالت را از منظر آیات و روایات در عبادت، رفتارهای اجتماعی، اقتصادی و ...

عدالت در رفتار با کفار و دشمنان

در اسلام اجرای عدالت نه تنها درباره دوست و در حال طبیعی که درباره دشمن و در حال جنگ نیز مورد سفارش است:

1- وَلاَ یَجْرِمَنَّکُمْ شَنَآنُ قَوْمٍ عَلَى أَلاَّ تَعْدِلُواْ اعْدِلُواْ هُوَ أَقْرَبُ لِلتَّقْوَى [آیه 8- سوره مائده ]

در این آیه اصرار دارد که دشمنی شما با قوم یا گروهی باعث نشود که به عدالت رفتار نکنید و تاکید می‌کند عدالت را پیشة خود سازید که آن به تقوی نزدیک‌تر است.

وَأَمَّا الَّذِینَ آمَنُوا وَعَمِلُواْ الصَّالِحَاتِ فَیُوَفِّیهِمْ أُجُورَهُمْ وَاللّهُ لاَ یُحِبُّ الظَّالِمِینَ [آیه 57- سوره آل عمران.]

عدالت در اینجا کشتن است و غیر از ترس و زبونی است اما در هر صورت حمله از طرف شما نباشد بلکه اگر آنان حمله کردند شما مقابله به مثل کنید.

3- فَمَنِ اعْتَدَى عَلَیْکُمْ فَاعْتَدُواْ عَلَیْهِ بِمِثْلِ مَا اعْتَدَى عَلَیْکُمْ وَاتَّقُواْ اللّهَ [آیه 194- سوره بقره]:پس هر کس به شما تجاوز کرد به مانند او بر او تجاوز کنید.

4- لَا یَنْهَاکُمُ اللَّهُ عَنِ الَّذِینَ لَمْ یُقَاتِلُوکُمْ فِی الدِّینِ وَلَمْ یُخْرِجُوکُم مِّن دِیَارِکُمْ أَن تَبَرُّوهُمْ وَتُقْسِطُوا إِلَیْهِمْ إِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ الْمُقْسِطِینَ [آیه 8- سوره ممتحنه]. و خداوند شما را نهی کرده است که از کسانی که در مورد دین با شما نجنگیده و شما را از خانه‌هاتان خارج نکرده‌اند اینکه به آنها نیکی و با آنها به عدالت رفتار کنید به درستی خداوند عدالت پیشگان را دوست دارد.